برونشیت عفونی
برونشیت عفونی
تهیه و تنظیم: دکتر پویا علی‌محمدزاده رئیس شبکه دامپزشکی شهرستان سنندج
برونشیت عفونی به وسیله یک RNA ویروس به نام کرونا ویروس ایجاد می‌شود. پرندگان مبتلا اغلب علایم تنفسی را نشان می‌دهند در پرندگان تخم گذار کاهش تولید وجود دارد. جوجه‌ها در اثر درگیری کلیه و ریه‌ها تلف می‌شوند.
سویه‌های ماساچوست و کانکتیکات دو سویه کلاسیک هستند که ریه‌ها را مبتلا می‌کنند. ویروس برونشیت عفونی همچنین در روده کوچک روده بزرگ و روده کور مشاهده می‌شود، حدت ویروس طی رشد در جنین تغییر پیدا می‌کند. با استفاده از مواد ضد عفونی کننده به راحتی میتوان ویروس را از بین برد؛ قدرت بیماری زایی ویروس در دمای ۵ درجه سانتی گراد برای ۳۰ دقیقه از بین می‌رود.
شیوع:
به طور طبیعی بیماری در ماکیان ایجاد می‌شود. بیماری اساساً دستگاه تولید مثل ماکیان را درگیر می‌کند. در جوجه‌ها بیماری ریه‌ها را مبتلا می‌کنند و بنابراین آسیب زیادی ایجاد می‌کند. در پرندگان جوان کلیه‌ها مبتلا می‌شوند. بسته به مقاومت پرنده شدت بیماری متفاوت است. در مرغان تخم گذار در زمان شروع تخم گذاری تغییر در وضعیت هورمونی ایجاد می‌شود. به همین دلیل دفع ارگانیسم‌های عفونی وجود دارد در عفونت‌های مخلوط با لارنگو تراکلیت عفونی بیماری نیوکاسل اشریشیا کلی و مایکوپلاسموز شدت بیماری بیش تر است. استرس سرمایی یکی از عوامل مستعد کننده است.
انتقال:
ارگانیسم عامل بیماری در بدن پرنده برای چندین ماه موضعی می‌شود. به همین دلیل امکان انتقال بیماری از یک پرنده به پرنده دیگر وجود دارد. بیماری از پرنده بیمار به سالم به خوبی از طریق هوا منتقل می‌شود. مدفوع نیز دارای ارگانیسم است. انتقال عمودی از طریق عفونت تخمدان امکان پذیر است. دوره کمون بیماری ۱ تا ۳ روز است. انتقال از طریق هوا ۲۴ ساعت زمان برای شروع بیماری نیاز دارد در موارد طبیعی فقط ۳ ساعت زمان برای شروع بیماری نیاز است.
علایم:
علایم بیماری با توجه به این که محل عفونت ریه‌ها یا دستگاه تولید مثل باشد، متفاوت است. علایم معمولاً شامل کاهش رشد کاهش مصرف غذا بازده غذایی ضعیف کسالت و ژولیدگی پرها است. در صورتی که نایژه‌ها درگیر شوند صدا در تنفس، سرفه، ترشحات بینی، ریزش اشک و تورم صورت وجود دارد بیماری به سرعت انتقال پیدا می‌کند و علایم به وضوح در تمام پرندگان دیده می‌شود. در صورتی که درگیری با دیگر بیماری‌ها وجود داشته باشد. تلفات تا ۳۰ درصد می‌رسد در صورت عفونت مخلوط تنفسی مدت تأثیر بیماری ۱۰ تا ۱۴ روز است، درگیری جوجه‌های گوشتی با دیگر بیماری‌ها باعث افزایش تلفات می‌شود.
بیماری دستگاه تولید مثل را به دو شکل مبتلا می‌کند در نوع اول بیماری پرندگان تخم گذار و در نوع دوم جوجه‌ها مبتلا می‌شوند، در پرندگان تخم گذار بالغ، تخمدان و اویداکت نیز مبتلا می‌شوند، در صورتی که آلودگی در پیک تولید باشد، تولید تخم مرغ تا ۵۰ درصد کاهش می‌یابد، برای بازگشت تولید به میزان اولیه ۴ تا ۵ هفته زمان نیاز است. اگرچه تولید می‌تواند به حالت اولیه برگردد ولی کیفیت تخم به طور دائمی تحت تأثیر قرار می گیرد. کاهش اندازه تخم مرغ، بدشکلی، برآمدگی‌های زیر روی پوسته و از بین رفتن رنگ تخم مرغ های با پوسته رنگی و بی رنگ شدن پرها در نژادهای رنگی مشاهده می‌شود. سفیده آبکی کلاژن تخم مرغ شکسته شده و منجر به شناور شدن زرده می‌شود. خون ریزی در سفیده و زرده تخم مرغ مشاهده می‌شود. شدت بیماری بستگی به سطح ایمنی پرنده دارد.
در نوع دوم در جوجه‌ها دستگاه تولید مثل به طور ضعیفی رشد پیدا می‌کند. در این پرندگان زرده رها شده نمی‌تواند وارد دستگاه تولید مثل شود بلکه وارد شکم می‌شود. این پرندگان به نام تخم گذاران ناپیدا نامیده می‌شوند در مواردی هم تخم مرغ تشکیل می‌شود ولی کیفیت آن پایین است.
در جوجه‌های سن ۳ تا ۶ هفته کلیه‌ها مبتلا می‌شوند، کسالت و مشکل تنفسی اغلب در جوجه‌های مبتلا مشاهده می‌شود، تلفات ممکن است تا ۸۰ درصد نیز برسد. در سویه‌های بدون حدت تلفات کم‌تر است.
سویه‌هایی از ویروس در سالهای اخیر پیدا شده است که مشکلات تنفسی متوسط ۵ تا ۱۰ درصد کاهش تولید و تخم مرغ‌های با زرده رنگ پریده تولید می‌شوند. برای برگشت تولید به میزان طبیعی ۲ تا ۳ روز زمان نیاز است.
ضایعات:
ضایعات بسته به میزان تأثیر بیماری متفاوت است. در نوع تنفسی ضایعات در ریه‌ها، نایژه‌ها و بینی مشاهده می‌شود. التهاب ریه و بزرگی کیسه‌های هوایی وجود دارد. در فرم حاد ترشحات بینی غلیظ می‌شود و باعث انسداد بینی می‌شود. التهاب نای با پتشی‌های کاملاً آشکار مشاهده می‌شود در مطالعات میکروسکوپی غشاهای مخاطی دستگاه تنفس با بزرگ شدن سلولهای اپی تلیال مژکها تحت تأثیر قرار می گیرند. در دستگاه تولید مثل رحم دارای ظاهر رشد یافته است و تغییراتی در ساختمان آن مشاهده می‌شود در جوجه‌ها رحم رشد نیافته است.
در حالت درگیری کلیه، بزرگی کلیه و انسداد میزنای‌ها که دارای مواد دفعی هستند مشهود است. ضایعات گاهی در روده‌ها نیز مشاهده می‌شود در تخم گذارها تخم مرغ‌های رها شده در شکم متلاشی شده و با بوی بد همراه هستند.
تشخیص:
علایم و ضایعات در تشخیص بیماری اهمیت دارند؛ بیماری باید از بیماری‌هایی که کلیه و ریه‌ها را درگیر می‌کنند تفریق داده شود. جداسازی و شناسایی ویروس از پرنده آلوده روشی برای تأیید بیماری است. تشخیص حضور آنتی بادی ویروس در سرم اهمیت دارند. ویروس در تخم مرغ جنین دار رشد می‌یابد. امروزه روش الیزا برای تشخیص بیماری استفاده می‌شود.
کنترل:
بهداشت و اقدامات مدیریتی مناسب باید وجود داشته باشد و مشکلی در وضعیت تهویه وجود نداشته باشد، برای جلوگیری واکسیناسیون ضروری است. برنامه واکسیناسیون بر اساس برنامه ابلاغی سازمان دامپزشکی کشور به شرح ذیل می‌باشد. برونشیت سویه ماساچوست(زنده) یا برونشیت سویه ماساچوست در سن یکروزگی به روش اسپری یا قطره چشمی، برونشیت سویه 793/B(زنده) در سن 12-14 روزگی ترجیحاً به روش قطره چشمی یا اسپری
